Covivat Beleidsnota 4: De kwetsbare werkende. Een profielschets van armoede en financiële bestaanszekerheid bij werkende Belgen

Globaal waren er al zo een 233.000 ‘werkende armen’ in België voor de Coronacrisis toesloeg. Nog eens 411.000 Belgen hadden een levensstandaard die niet heel ver boven de armoedegrens lag. Twee derde van deze gezinnen hebben kinderen. Deze werkende armen en kwetsbare werkenden zijn mensen die zich geen of weinig financiële terugval kunnen veroorloven. Onze analyses laten verder zien dat zowat 45 procent van de tewerkgestelden onvoldoende liquide middelen had om een maand aan de armoedelijn te ov…

Globaal waren er al zo een 233.000 ‘werkende armen’ in België voor de Coronacrisis toesloeg. Nog eens 411.000 Belgen hadden een levensstandaard die niet heel ver boven de armoedegrens lag. Twee derde van deze gezinnen hebben kinderen. Deze werkende armen en kwetsbare werkenden zijn mensen die zich geen of weinig financiële terugval kunnen veroorloven. Onze analyses laten verder zien dat zowat 45 procent van de tewerkgestelden onvoldoende liquide middelen had om een maand aan de armoedelijn te overbruggen.

In de corona-context komt daar nog bij dat sommige sectoren en beroepen veel sterker getroffen zijn dan andere. Dat voegt dus een extra corona-specifieke dimensie aan kwetsbaarheid toe. De ergst getroffen sectoren zijn ‘horeca’ en ‘kunst, amusement en recreatie’. Dat zijn ook sectoren waar mensen vaak zeer weinig financiële buffer hebben. Zowat 60 procent van de werkenden hebben niet genoeg liquide middelen om een maand loonverlies te overbruggen zonder in de armoede te belanden. In een sector als de horeca heeft zowat 40 procent van de werknemers nagenoeg geen netto vermogen (rekening houdend met zowel liquide middelen als andere vermogenscomponenten).

Tijdens de Coronacrisis zijn compenserende maatregelen genomen. Die compensaties zijn maar zelden gelijk aan wat mensen normaal verdienen. Vooral voor werkenden met modale of bovenmodale inkomens liggen de vervangingsinkomsten vaak een stuk lager, al zijn dit ook de mensen die meer kans hadden om een financiële buffer op te bouwen. Bovendien gelden deze compensaties vaker niet dan wel voor extra inkomsten in flexibele statuten, zoals inkomsten uit overuren of tweede jobs (bv. flexijobs). Die zijn vooral voor mensen met een lager loon vaak essentieel om de eindjes aan mekaar te knopen.
Dat alles impliceert dat hoe langer de corona saga duurt hoe meer mensen in financiële problemen dreigen te komen of zelfs in armoede.
Het beleid staat voor een bijzonder moeilijke afweging. Tot op heden is voorrang gegeven aan stabilisatie. Dat was nodig. Het is zelfs nog maar de vraag of voldoende is gedaan. Belangrijke groepen vallen door de mazen van het net of zijn onvoldoende beschermd.

We komen echter in een moeilijkere fase. De vraag is hoe lang men steun kan blijven geven aan sectoren die structureel getransformeerd zullen worden door corona, zoals horeca, cultuur en evenementen. Een aantal bedrijvigheden zullen structureel onrendabel worden. Er zal een transitie moeten worden gemaakt. Adequate inkomensondersteuning is onmiskenbaar een deel van die transitie, maar er zal meer nodig zijn. Mensen zullen zich moeten heroriënteren en omscholen. Op dat vlak is er nog veel werk voor het beleid. We bespreken een aantal opties.