Om snel veel energie te besparen en hernieuwbare energie een boost te geven moet Vlaanderen dringend massaal grootschalige energieprojecten opzetten. Dat zo’n grootschalige aanpak kan en snel vruchten afwerpt, bewees de coronacrisis. Lokaal gecoördineerde energie-initiatieven, ondersteund door een Vlaams beleidskader, kunnen gezinnen en ondernemingen zo ontzorgen en begeleiden. Ze kunnen de komende winter al soelaas brengen maar dan mag er geen tijd meer verloren gaan. Daarnaast vragen de Vlaamse werkgevers- en werknemersorganisaties, verenigd in de SERV een warmtepomp-offensief om zoveel mogelijk gas- en stookolieketels weg te werken. Tot slot moet Vlaanderen inventief op zoek naar de nodige arbeidskrachten om deze energiemaatregelen uit te voeren.
Veel gezinnen en ondernemingen willen wel inzetten op energiebesparing en hernieuwbare energie maar botsen op een tekort aan heldere informatie, te veel geregel of te weinig middelen, materialen en vakmensen. Grootschalige projecten zijn daarom een betere piste volgens de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV). Deze projecten kunnen gezinnen, ondernemingen én technici ontzorgen en hen op grote schaal aanzetten en waar nodig financieel ondersteunen om energie te besparen en te kiezen voor hernieuwbare energie. Zo kunnen grootschalige projecten samen met lokale besturen, diverse bouwbedrijven en installateurs bv. een hele wijk een isolatietraject laten doorlopen, massaal ketels vervangen of verwarmingsinstallaties efficiënter gaan afregelen. Ook kleinere maatregelen zoals energiescans en spaardouchekoppen kunnen gestimuleerd worden. Scholengroepen kunnen bv. voor veel scholen tegelijk een grootschalig project opstarten om warmtepompen te installeren. Ook op sectorniveau kan een grootschalige aanpak werken voor energieprojecten in ondernemingen. Door de schaal kan het sneller, goedkoper en met minder zorgen.
De Vlaamse Regering moet wel snel een beleidskader creëren voor die grootschalige aanpak. Dit voorkomt dat elk (boven)lokaal bestuur afzonderlijk tijd en energie moet steken in het uitwerken van zo’n kader en dat er regionale verschillen ontstaan. Zo’n grootschalige inzet op energiebesparing en hernieuwbare energie kan de energiefactuur structureel verlagen en de energieafhankelijkheid van het buitenland beperken. Het vermijdt dat geld wegstroomt en laat de ingezette middelen renderen.
Verder vraagt de SERV de Vlaamse Regering een warmtepompoffensief te lanceren. Warmtepompen zijn snel geïnstalleerd en door de technologische vooruitgang in meer gebouwen mogelijk dan vroeger. Ze zijn bv. ook mogelijk in niet-supergeïsoleerde gebouwen waarbij vloerverwarming niet altijd nodig is. Door de hoge gasprijs zijn warmtepompen momenteel financieel interessant. Om dat zo te houden, zouden de regeringen de prijsverhouding tussen het gebruik van warmtepompen en fossiele ketels blijvend en gegarandeerd moeten rechttrekken. Tegelijk moeten gas- en stookolieketels sneller worden uitgefaseerd, zeker bij ketelvervanging, nieuwbouw of verkoop. Nu ondersteunt de Vlaamse Regering gasketels via Mijn Verbouwpremie in sommige gevallen nog tot midden 2026.
Het grote voordeel van warmtepompen is dat zij in één klap het gas- en olieverbruik uitschakelen. Zo verhoogt de bevoorradingszekerheid en neemt de druk op de prijzen af. Omdat ze zo efficiënt zijn, besparen ze bovendien veel energie. Zelfs wanneer een warmtepomp volledig wordt aangedreven met door aardgas opgewekte elektriciteit is ze zuiniger dan een conventionele aardgasketel.
Om deze energieprojecten te realiseren, is er nood aan voldoende arbeidskrachten. Met een offensieve opleidings-, onderwijs- en arbeidsmarktstrategie moet Vlaanderen dringend voor de nodige arbeidskrachten zorgen en ze klaarstomen om deze energiemaatregelen in de praktijk te brengen. Gezien de omvang van de uitdaging zijn prioriteiten nodig. Ook moet er gezocht worden naar innovatieve manieren om mensen warm te maken voor een job in de bouwsector, om de doe-het-zelf-cultuur te benutten en om mensen die al aan de slag zijn snel om te scholen.
Ondanks de huidige en aangekondigde Vlaamse maatregelen, zal wellicht nog extra crisissteun nodig zijn als nog meer gezinnen en ondernemingen in de problemen dreigen te komen. Bijkomende steun moet Vlaanderen goed richten zodat die terecht komt waar hij echt nodig is. Door prioriteiten te leggen en steun te doseren zijn maatregelen vol te houden zolang dat nodig is.
De SERV wil de komende periode intensief blijven samenwerken met de Vlaamse Regering en via overleg en adviezen het energiecrisisbeleid mee vormgeven en opvolgen. Daarnaast willen de Vlaamse werkgevers- en werknemersorganisaties ook op het terrein meewerken en hun leden mobiliseren om de gevraagde grootschalige projecten zo snel mogelijk op te starten.
