Het sociaal overleg in België: voorbij institutionele en juridische knelpunten

Het sociaal overleg in België steunt in belangrijke mate op de consensus van het Sociaal Pact uit 1944, dat de fundamenten legde voor een alomvattend sociaal zekerheidsstelsel en stabiele arbeidsverhoudingen. Het voorzien in de verdeling van productiviteitsgroei tussen loon- en winstuitkering op sectorniveau (Cassiers & Denayer, 2010) via het sectoraal overleg, maar ook de wet betreffende de collectieve arbeidsovereenkomsten en de paritaire comités vormen tevens belangrijke institutionele pi…

Het sociaal overleg in België steunt in belangrijke mate op de consensus van het Sociaal Pact uit 1944, dat de fundamenten legde voor een alomvattend sociaal zekerheidsstelsel en stabiele arbeidsverhoudingen. Het voorzien in de verdeling van productiviteitsgroei tussen loon- en winstuitkering op sectorniveau (Cassiers & Denayer, 2010) via het sectoraal overleg, maar ook de wet betreffende de collectieve arbeidsovereenkomsten en de paritaire comités vormen tevens belangrijke institutionele pijlers van het sociaal overleg in België. De relatief stabiele en licht stijgende invloed van de vakbonden enerzijds en gecentraliseerde overlegorganen anderzijds zorgden voor een groot ‘aanpassingsvermogen’ van het sociaal overleg (Léonard & Pichault, 2016), waarmee de instabiliteit van de naoorlogse Europese sociale compromismodellen opgevangen werd (Leonard, 2018; Van Gyes et al., 2017). De sociale dialoog verliest echter terrein (Hyman, 2018), daarom gaan we in deze bijdrage vanuit een sociologische en juridische insteek dieper in op de uitdagingen voor het sociaal overleg in België. Het uitgangspunt is dat sociaal overleg vorm krijgt vanuit een complex samenspel tussen machtsverhoudingen, globalisering, nieuwe technologieën, overheidsbeleid en regelgeving. We focussen op trends en uitdagingen die zich voor het sociaal overleg in de Belgische context aandienen, maar die niet noodzakelijk uniek Belgisch zijn.