De 25 gewestplannen, een collage van ruimtelijk overaanbod

De 25 gewestplannen die Vlaanderen bedekken zijn ondertussen 40 jaar oud maar domineren de ruimtelijke planning nog steeds. De planhorizon van deze bodembestemmingsplannen was oorspronkelijk 1980. In principe was het bestemmen van een bouwcapaciteit voor een tiental jaar voldoende. Tijdens de opmaak in de jaren 1970 werd er een oppervlakte voor woningbouw bestemd dat circa het dubbele was van het toenmalig ruimtebeslag. Dit grote grondaanbod werd nodig geacht om de vrije marktwerking van vraag e…

De 25 gewestplannen die Vlaanderen bedekken zijn ondertussen 40 jaar oud maar domineren de ruimtelijke planning nog steeds. De planhorizon van deze bodembestemmingsplannen was oorspronkelijk 1980. In principe was het bestemmen van een bouwcapaciteit voor een tiental jaar voldoende. Tijdens de opmaak in de jaren 1970 werd er een oppervlakte voor woningbouw bestemd dat circa het dubbele was van het toenmalig ruimtebeslag. Dit grote grondaanbod werd nodig geacht om de vrije marktwerking van vraag en aanbod te dienen, de grondprijzen laag te houden, veel keuzevrijheid aan kopers te bieden en de tanende bouwsector te ondersteunen.

Bij de opmaak van de plannen werd de weg van de minste weerstand bewandeld door in te gaan op de vele lokale vragen van gemeentebesturen en particuliere eigenaars tot aanduiding van bouwgrond. In de laatste fase van de opmaak overheerste eerder de pragmatiek bij het verder aanduiden van versnipperde woonzones: bestaande verspreide bebouwing wordt bevestigd en opgevuld in woonlinten en woonparken uit de vrees voor mogelijke planschade-claims. Sinds de goedkeuring van de 25 plannen wijzigde weinig aan de totale bestemde woonoppervlakte. Door het aanbieden van teveel bouwcapaciteit, trad een ruimteverspilling van de nieuw bestemde terreinen op. 88% van de ruimte binnen de woonzones van de gewestplannen is ondertussen ingenomen maar de gronden werden vaak aan een lage bouwdichtheid benut.