Hoe realiseren we de bouwshift? Een onderzoek naar de inzetbaarheid van het planningsinstrumentarium voor verevening in Vlaanderen

De bebouwde ruimte in Vlaanderen behoort tot één van de meest verspreide en ruimteverslindende van Europa. De strategische visie van het BRV en het beleidsplan van de provincie Antwerpen wensen een bouwshift te realiseren die gericht is op het verminderen van de inname van de open ruimte en het tegengaan van verdere verspreiding. Dit impliceert dat juridische ontwikkelingsmogelijkheden buiten de steden en dorpskernen moeten beperkt worden en verdichting in de kernen gestimuleerd. Het beperken va…

De bebouwde ruimte in Vlaanderen behoort tot één van de meest verspreide en ruimteverslindende van Europa. De strategische visie van het BRV en het beleidsplan van de provincie Antwerpen wensen een bouwshift te realiseren die gericht is op het verminderen van de inname van de open ruimte en het tegengaan van verdere verspreiding. Dit impliceert dat juridische ontwikkelingsmogelijkheden buiten de steden en dorpskernen moeten beperkt worden en verdichting in de kernen gestimuleerd. Het beperken van die ontwikkelingsmogelijkheden resulteert echter vaak in planschade voor eigenaars. In dit artikel beschouwen we de bestaande en nieuwe instrumenten in Vlaanderen die als doel hebben om de herverdeling van ontwikkelingsmogelijkheden te faciliteren en die baatafroming koppelen aan compensatievergoedingen. We onderscheiden 4 instrumentenkoffers die we evalueren op effectiviteit en juridische robuustheid, efficiëntie, financiële en maatschappelijke impact.

We concluderen’dat geen van de bestaande of nieuwe instrumentenkoffers een perfecte oplossing biedt voor de realisatie van de bouwshift. De effectiviteit en de robuustheid van deze instrumenten gaat vaak ten koste van de efficiëntie, financiële en maatschappelijke haalbaarheid. Gezien de geringe financiële, politieke en juridische haalbaarheid van een grootschalige herverdeling van ontwikkelingsmogelijkheden, raden we aan om deze instrumenten slechts in te zetten voor zeer specifieke interventies met een duidelijke toegevoegde waarde voor het ruimtelijk beleid.