Van wie is de straat? De strijd om de ruimte in stedelijke burgerinitiatieven

Hoewel stedelijke burgerinitiatieven sociale inclusie vaak hoog in het vaandel dragen, toont onderzoek dat ze bepaalde tendensen van sociale uitsluiting zoals  gentrificatie kunnen bestendigen. In tegenstelling tot veel voorgaand onderzoek focussen wij niet op fysieke verdringing, maar op de manier waarop burgerinitiatieven aanleiding geven tot 'symbolische verdringing', waarbij gevestigde bewoners zich niet meer thuis voelen in hun woonomgeving. We hanteren Bourdieu's veldtheorie om middels cas…

Hoewel stedelijke burgerinitiatieven sociale inclusie vaak hoog in het vaandel dragen, toont onderzoek dat ze bepaalde tendensen van sociale uitsluiting zoals  gentrificatie kunnen bestendigen. In tegenstelling tot veel voorgaand onderzoek focussen wij niet op fysieke verdringing, maar op de manier waarop burgerinitiatieven aanleiding geven tot 'symbolische verdringing', waarbij gevestigde bewoners zich niet meer thuis voelen in hun woonomgeving. We hanteren Bourdieu's veldtheorie om middels casusanalyse te bestuderen hoe dit soort sociale verdringing zich in een sociaalecologisch burgerinitiatief op kleine schaal kan volbrengen en hoe bewoners dit beleven. Het initiatief betreft straatbewoners die experimenteren met sociale betrokkenheid en vergroening in de straat. 1 1 diepte-interviews tonen dat een groep  initiatiefnemers zich naar de top van de hiërarchie van de straat manoeuvreert en de sociale en fysieke ruimte in de straat naar hun hand weet te zetten, terwijl een andere groep niet akkoord is met de veranderingen en zich bijgevolg niet meer thuis voelt in de straat. Verder merken we dat de strijd om schaarse ruimte voornamelijk een strijd is tussen levensstijlen en culturele oriëntaties. De groene oriëntatie van de overwinnende groep krijgt haast een hegemonisch karakter binnen de straat,  terwijl andere voorkeuren gemarginaliseerd worden. Twee mechanismen hielpen de initiatiefnemers hun dominante positie te bevestigen. Enerzijds beschikten zij over sociaal kapitaal en de nodige  culturele competenties om sociale en bureaucratische obstakels te navigeren. Anderzijds liet een uitgebreid actierepertoire toe kapitaal strategisch in te zetten en 
behendig te transformeren tot andere (en situationeel meer geschikte) vormen van kapitaal. In conclusie bevestigt dit onderzoek dat burgerinitiatieven kunnen bijdragen aan klassenvorming,  en sociale hiërarchieën en vormen van uitsluiting kunnen creëren of bestendigen. Dit wil niet zeggen dat burgerinitiatieven en participatie vermeden moeten worden in stedelijk beleid. Wel toont deze studie dat dergelijke initiatieven moeten verbonden worden aan discussies rond inclusiviteit, macht en ongelijkheid.