De vraagstelling of de defusie van politiezones, waarmee de Belgische politie anno 2023 wordt geconfronteerd, het politielandschap versterkt dan wel voor meer instabiliteit zorgt, leidt jammer genoeg niet tot een eenduidig antwoord. Zouden we hier te maken hebben met een “wicked problem1”? “Wicked problems” zijn problemen met veel onderling afhankelijke factoren waardoor het onmogelijk lijkt ze op te lossen. Eén van 10 kenmerken die aanleiding geven tot een “wicked problem” is dat "planners en/of ontwerpers niet het recht hebben het fout te doen”, lees dat planners preventief problemen kunnen oplossen indien zij de juiste beslissingen nemen. De vaststelling moet worden gemaakt dat dit in een federale staat niet evident is. Na 6 staatshervormingen behoort de macht om beslissingen te nemen immers niet langer exclusief toe aan de federale regering en het federaal parlement. Ook gewesten en gemeenschappen beschikken nu over uitgebreide eigen bevoegdheden. Zoals de staatsstructuur in België ter discussie staat, zal ook de Belgische politie hier niet aan ontsnappen. Zeker de laatste jaren zijn er meer en meer actoren die zich over de politiestructuur vragen stellen, zowel binnen als buiten de politie.
In het kader van dit visiedocument kan men zich alvast de vraag stellen of de overheid die aanleiding gaf tot de fusies van gemeenten, de Vlaamse, zich voldoende bewust was van de impact die deze fusies zouden of kunnen hebben op politiezones. Een soortgelijke vraag kan evenzeer worden gesteld aan de federale overheid. Hebben zij voldoende samengewerkt? De beschrijving in dit visiedocument van de problemen die een defusie genereert, zullen, zo hopen wij toch, de lezer op deze vraag een duidelijk antwoord geven.
De “Vlaamse” problematiek uitgelegd.
De Vlaamse regeerakkoorden van 2014 – 2019 en van 2019 – 20242 zetten sterk in op het stimuleren3 van fusies van gemeenten. Zo kunnen Vlaamse gemeenten genieten van een overname4 van (een deel van) hun schulden door de Vlaamse overheid, voor zover zij een aanvraag tot samenvoeging indienen. De fusies van de betrokken gemeenten zullen ingaan op 01.01.2025. Bovenstaande regelgeving heeft in het verleden reeds geresulteerd in het ontstaan van een aantal nieuwe gemeenten5 in het noorden van het land.
Zoals gemeenten kunnen fuseren, kunnen ook politiezones fuseren. Een recent voorbeeld hiervan is het ontstaan op 01.01.2023 van de politiezone “RIVIERENLAND”, waardoor de politiezones “KLEIN-BRABANT” en “MECHELEN-WILLEBROEK” fuseerden. Ook de PZ CARMA is een mooi voorbeeld van een dergelijke fusie. Nog andere voorbeelden worden beschreven en geanalyseerd in de studie “Evaluatie 10 gefuseerde politiezones: wat hebben we geleerd?”.
Het doel van deze bijdrage is evenwel niet om de fusie van politiezones te bespreken, maar wel de defusie ervan. Er is sprake van een defusie als een gemeente een politiezone verlaat omdat zij fuseert met een gemeente van een andere politiezone. Uit informatie beschikbaar in de pers, maar ook uit informatie terug te vinden bij de Vlaamse overheid10, blijkt dat de volgende politiezones zullen of zouden kunnen geconfronteerd worden met een defusie : MIDOW, MINOS, REGIO PUYENBROECK, KRUIBEKE-TEMSE en het KANTON BORGLOON.
