Publicatie - Studie, onderzoeksrapport, analyse

Gentse Economische Inzichten, 2025, 18: Flexibel verwarmen met warmptepompen. Een economische pilootstudie

Oorspronkelijke titel: Flexibel verwarmen met warmptepompen. Een economische pilootstudie

Bron: ugent.be

10-02-2025

Publicatiejaar: 2025 Editie: 18 Aantal pagina's: 14

We gebruikten grootschalige enquêtes en een veldexperiment om de interesse en verwachtingen van huishoudens te onderzoeken in een opzet waarbij de elektriciteitsvraag van hun warmtepomp wordt afgestemd op hernieuwbare energieproductie.
Mensen zijn geïnteresseerd in dergelijke programma’s: Meer dan 70% van de deelnemers aan de enquête toonde zich bereid deel te nemen aan flexibiliteitsprogramma’s. Dit doen ze voornamelijk om bij te dragen aan milieudoelstellingen. Het verschil in interesse…

We gebruikten grootschalige enquêtes en een veldexperiment om de interesse en verwachtingen van huishoudens te onderzoeken in een opzet waarbij de elektriciteitsvraag van hun warmtepomp wordt afgestemd op hernieuwbare energieproductie.
Mensen zijn geïnteresseerd in dergelijke programma’s: Meer dan 70% van de deelnemers aan de enquête toonde zich bereid deel te nemen aan flexibiliteitsprogramma’s. Dit doen ze voornamelijk om bij te dragen aan milieudoelstellingen. Het verschil in interesse tussen ‘early adopters’ (energiecoöperatieleden) en de algemene bevolking is minimaal.
Maar ze verwachten hier geld voor terug: In de enquêtes vroegen we hoeveel compensatie mensen verwachten als een onderbreking van de verwarming van onbepaalde duur hun binnentemperatuur verlaagt. Onze analyse toont aan dat huishoudens €1.40 tot €3.04 verwachten per graad temperatuurverlaging. Uit enquêtes bleek ook dat huishoudens verwachten altijd deels de controle over hun verwarming te behouden. Ze willen vooraf geïnformeerd worden over onderbrekingen en/of de mogelijkheid hebben om deze te stoppen en de normale verwarming te herstellen indien nodig.
Bovenop het empirisch onderzoek o.b.v. enquêtes hebben we zelf een flexibiliteitsprogramma uitgetest in de praktijk, bij negen goed geïsoleerde woningen in Gent, waar in het totaal 287 warmtepomp-interventies werden uitgevoerd in de winters van 2022-2023 en 2023-2024. Hierbij werd de verwarming vanop afstand onderbroken tot deze automatische hervat werd, of handmatig door het huishouden zelf.
Flexibel verwarmen verlaagde de elektriciteitsvraag. Gemiddeld was de netto verlaging van de elektriciteitsvraag ongeveer 1 kWh per interventie per warmtepomp.
Bij de meeste interventies bleef het thermisch comfort behouden. Zelfs tijdens de interventies die handmatig werden gestopt door huishoudens (19%), was de binnentemperatuur gemiddeld slechts met 1°C gedaald.
In goed geïsoleerde huizen is er veel speelruimte voor verwarmingsflexibiliteit: Onze bevindingen tonen aan dat wanneer de verwarming tijdelijk wordt gepauzeerd of verschoven, de binnentemperatuur slechts langzaam daalt. Dit betekent dat huishoudens met een goede isolatie flexibiliteit kunnen benutten zonder merkbaar ongemak. Met een dynamisch elektriciteitscontract kan deze flexibiliteit bovendien geld besparen.
Maximale besparingen op de verwarmingsfactuur kunnen in de toekomst gerealiseerd worden wanneer volledig geautomatiseerde systemen voor slimme warmtepompsturing zorgen voor frequente interventies op een continue basis, zonder dat een huishouden hier veel van merkt. Hoewel dit geavanceerde “automatiseringsconcept” buiten het bereik van ons experiment valt, tonen recente academische studies aan dat dergelijke opzetten elektriciteitsfacturen tot wel 18% kunnen verlagen, zelfs wanneer huishoudens zelf temperatuurgrenzen mogen instellen om comfort te waarborgen.
Beleidsmakers moeten zich richten op het bevorderen van de ontwikkeling van protocollen en standaarden voor fijnmazige, aanpasbare instellingen om de flexibiliteit van warmtepompen te optimaliseren binnen de comfortgrenzen van ieder huishouden. Niet alleen de overstap op warmtepompen an sich moet worden gefaciliteerd, maar ook hun werking op de slimst mogelijke manier, om de operationele kosten te minimaliseren.

Bron: Gentse Economische Inzichten, 2025, 18, Kerninzichten, p. 2 - 10-02-2025