De wereld verandert snel. De ecologische, sociale, economische en technologische transformaties hebben gevolgen voor de rol, inhoud en vorm van het onderwijs en de arbeidsmarkt van morgen. Er zullen nieuwe beroepen ontstaan en bestaande jobs zullen andere invullingen krijgen, door bijvoorbeeld robotisering en de vergrijzing. De toegenomen diversiteit van de samenleving plaatst leren daarnaast in een veel breder perspectief dan enkel naar school gaan en een diploma behalen. In diverse onderzoeken en rapporten rond levenslang leren wordt leren breed opgevat als mensen in staat leren stellen hun talenten te ontplooien en actief en zinvol te kunnen participeren in de samenleving.
Er zullen verschuivingen zijn op vlak van wat men leert, wanneer men leert en hoe men leert.
- Wat? Opdat burgers actief aan de samenleving kunnen deelnemen en deze mee vormgeven is het essentieel dat er gelijke toegang is tot kennis en dat er ruimte is voor het stimuleren van vakmanschap, creativiteit, innovatievermogen en ondernemingszin, en het aanleren van positieve attitudes, empathie, interculturele en coöperatieve vaardigheden.
- Wanneer? Het onderwijs in Vlaanderen heeft een goede reputatie. Dit geldt voor het eerste deel van de levensloop, waar leren ingekapseld is in een institutioneel kader. Na het hoger onderwijs ligt de deelname aan een of andere vorm van leren in Vlaanderen op dit moment (te) laag (bijvoorbeeld in vergelijking met de buurlanden en het Europese gemiddelde). Er zal een andere verdeling van leren binnen de gehele levensloop moeten komen door technologische ontwikkelingen, de vergrijzing en de verandering van de arbeidsmarkt.
- Hoe? Het internet heeft voor een revolutie gezorgd inzake de manieren waarop geleerd kan worden. Dit brengt echter ook vele uitdagingen met zich mee. Naast de toenemende digitale kloof waardoor de toegang tot kennis niet voor iedereen gelijk is, bestaan er ook aspecten zoals noodzakelijke sociale vaardigheden, ethiek, leren samenwerken en samenleven waarbij een pedagogisch klimaat en aanwezigheid van anderen vereist zijn. Daarnaast vormt de kwetsbare levenssituatie voor veel mensen vaak nog een enorme barrière om over te stappen op zelfstudiesystemen. Hier dient de overheid zeker rekening mee te houden. Bovendien zijn er ook stijgende verwachtingen ten aanzien van de arbeidsmarkt om een rol op te nemen in het leerproces. Werplekleren is namelijk meer en meer een onderdeel van opleidingstrajecten binnen zowel het secundair-, hoger- en volwassenenonderwijs.
Kortgeschoolden participeren significant minder aan levenslang en levensbreed Leren dan midden- en hooggeschoolden (Knipprath, 2014; cf. Lavrijsen & Nicaise, 2015). Zoals blijkt uit een recente studie van Randstad (maart 2020), missen vooral de werkzoekenden de boot van levenslang leren, terwijl zij nochtans het meest nood hebben aan bijscholing.
De deelname aan opleidingen en vormingen door volwassenen in het Vlaams Gewest blijft erg laag. Cijfers van Statistiek Vlaanderen tonen aan dat de deelname in 2019 onder het Europese gemiddelde van 11,3% ligt. Daarbovenop leert de actualiteit ons dat er in september 2020 meer dan 100.000 inschrijvingen minder zijn in het volwassenenonderwijs, waarvan een daling van 39% in CBE. Vooral kortgeschoolden en laaggeletterden haken af omdat zij geen toegang hebben tot de digitale tools en/of omdat ze hiermee niet kunnen omgaan.
Leerloopbaanbegeleiding kan een krachtig instrument zijn om deze participatie te verhogen en zorgt op langere termijn voor duurzame tewerkstelling. De vraag naar een structurele verankering van leerloopbaanbegeleiding wordt reeds lang gesteld door het werkveld en door verschillende beleidsniveaus.
