Locatiekeuzes en de stedelijke woondynamiek: Een verkenning van de economische literatuur

In dit rapport wordt de literatuur omtrent de locatiekeuzes van huishoudens en de economische dynamiek in de woningmarkt besproken. In de voorbije decennia werd Vlaanderen gekenmerkt door stijgende woningprijzen. Deze stijging was echter niet gelijk over verschillende gemeentes heen. Zo ondervonden woningmarkten in steden en suburbane regio’s een toenemende druk: de prijzen stegen het meeste in de reeds duurdere gemeentes (Vastmans & Dreesen, 2021). Dan stelt zich de vraag welke economische …

In dit rapport wordt de literatuur omtrent de locatiekeuzes van huishoudens en de economische dynamiek in de woningmarkt besproken. In de voorbije decennia werd Vlaanderen gekenmerkt door stijgende woningprijzen. Deze stijging was echter niet gelijk over verschillende gemeentes heen. Zo ondervonden woningmarkten in steden en suburbane regio’s een toenemende druk: de prijzen stegen het meeste in de reeds duurdere gemeentes (Vastmans & Dreesen, 2021). Dan stelt zich de vraag welke economische mechanismen de (verandering in) ruimtelijke woonpatronen die deze toenemende druk veroorzaken, kunnen verklaren. Dit rapport streeft ernaar een antwoord op deze vraag te bieden aan de hand van de internationale literatuur uit ‘urban economics’, ofwel stedelijke economie. Hierbij wordt een selectie van studies met betrekking tot de voornaamste economische theorieën die woonpatronen verklaren, besproken. We gebruiken de internationale literatuur om bestaand onderzoek van het Steunpunt Wonen in een bredere context te plaatsen, alsook om toekomstige onderzoeksmogelijkheden te identificeren.

Het rapport is opgedeeld in twee hoofdstukken. De literatuur in het eerste hoofdstuk wijst erop dat de structuur van een stedelijk gebied essentieel is voor bedrijven, in het bijzonder voor diegene die intens gebruik maken van complexe kennis en werknemers met gespecialiseerde vaardigheden. Deze werkgelegenheid vormt een belangrijke drijfveer voor de residentiële locatiekeuze van jonge, hoogopgeleide gezinnen. Ook binnen een stedelijk gebied ontstaan er ruimtelijke patronen in de socio-economische en demografische kenmerken van buurten. Hierbij duidt de literatuur op de relatie tussen deze patronen en de locatie van voorzieningen, waarbij natuurlijke en historische voorzieningen zoals parken, rivieren, of historische gebouwen een verankerend effect hebben. Het tweede hoofdstuk van dit rapport focust op de dynamiek van de woningmarkt. Hierbij bespreken we de oorzaken en gevolgen van gentrificatie en stedelijk verval, alsook het filteringsmechanisme waarbij een woning, door de toenemende leeftijd, bewoond wordt door steeds lagere inkomensklasse. Ten slotte gaan we dieper in op de manier waarop gezinnen en verkopers elkaar zoeken en vinden, wat de microstructuur vormt die bewegingen in de woningmarkt drijft.