De Vlaamse vakbonden en werkgeversorganisaties, verenigd in de SERV vragen de nieuwe Vlaamse Regering om meer in te zetten op collectieve projecten in het kader van de energietransitie (CPE). Deze CPE’s zijn een belangrijke aanvulling op het huidige klimaatbeleid dat zich vooral richt op individuele burgers en ondernemingen. Een collectief aanbod, bijvoorbeeld via buurtprojecten, kan burgers en bedrijven helpen om sneller, gemakkelijker en goedkoper energie-investeringen te realiseren. Een nieuw rapport onder verantwoordelijkheid van het SERV-secretariaat beschrijft de vele voordelen van collectieve projecten en de hinderpalen die de opschaling van die aanpak in Vlaanderen in de weg staan.
De collectieve aanpak kijkt ruimer dan individuele installaties en de individuele verantwoordelijkheid (EPC) en bekijkt ook collectieve voorzieningen en de collectieve verantwoordelijkheid.. Er zijn verschillende vormen van collectieve projecten mogelijk. CPE’s kunnen lokaal acties opzetten om te renoveren, energie te besparen en hernieuwbare energie uit te rollen zoals met renovatieprojecten op wijkniveau, acties in appartementen en op bedrijventerreinen. Collectieve aanpakken kunnen zich ook richten op specifieke doelgroepen die eenzelfde technische, financiële of organisatorische oplossing nodig hebben. Denk aan ondernemingen in (sub)sectoren of gezinnen die onvoldoende middelen hebben voor een noodzakelijke energetische renovatie. Er zijn ook collectieve voorzieningen en infrastructuur, zoals warmtenetten en collectieve verwarmingssystemen.
De SERV ziet veel potentieel in CPE’s als aanvulling op het huidige klimaatbeleid. CPE’s zorgen voor schaalvergroting, ontzorging en maatwerk. Dat kan burgers en ondernemingen helpen om sneller, gemakkelijker en goedkoper energie-investeringen te realiseren en zo de klimaatdoelen te bereiken en minder afhankelijk te worden van geïmporteerde fossiele energie. Bovendien kunnen deze collectieve projecten zorgen voor een warme, inclusieve aanpak die ook kwetsbare groepen meeneemt in de transitie. Tegelijk kunnen ze andere maatschappelijke problemen aanpakken zoals woonschaarste, vergroening en klimaatadaptatie en kunnen ze kansen bieden aan lokale kmo-bouwbedrijven. Kortom, CPE’s kunnen de energietransitie vergemakkelijken én het sociaal-economisch weefsel versterken. Deze projecten moeten de komende legislatuur dan ook ruimte krijgen, ook om te innoveren.
CPE’s krijgen in Vlaanderen bottom-up vorm, o.a. via initiatieven van lokale besturen. Toch kunnen CPE’s in Vlaanderen hun potentiële voordelen niet ten volle realiseren omdat het beleidskader hiervoor onaf en gefragmenteerd is en omdat onaangepaste regelgeving deze projecten hindert. Zo is er o.a. nood aan een aangepaste, geflexibiliseerde EPC-regelgeving die wijkaanpakken honoreert en toelaat de meest kostenefficiënte defossiliseringsstrategie te kiezen. Nog een groot struikelblok is een gebrek aan gecentraliseerde middelen. Collectieve projecten moeten nu vaak beroep doen op verschillende subsidies. Hierdoor moeten zij lang zoeken naar voldoende financiering, als ze die al vinden. Een sterke en breder uitgerolde Vlaamse financiering laat toe collectieve projecten op te schalen en te versnellen. Ook een gezonde prijsverhouding tussen fossiele brandstoffen en elektriciteit is essentieel om CPE’s die inzetten op defossilisering rendabel te maken.
De energietransitie is één van de 15 speerpunten in de prioriteitennota van de SERV. Daarin vragen de Vlaamse sociale partners aan de nieuwe Vlaamse Regering om de energietransitie al in 2024-2029 goed vast te pakken, omdat de transitiekosten kunnen dalen als investeringen meer aansluiten op natuurlijke investeringsmomenten. Zo kunnen we ook de verwachte schaarste aan arbeidskrachten, middelen en materialen in de komende decennia voor zijn. De drie daarmee verbonden prioriteiten voor de komende legislatuur zijn volgens de SERV een forsere en snellere inzet op defossilisering, een gezonde prijsverhouding tussen energiebronnen en een ondersteunend kader voor collectieve projecten. Om dat pleidooi voor collectieve projecten te onderbouwen publiceert de SERV vandaag een rapport dat de uitdagingen rond deze collectieve projecten in het kader van de energietransitie schetst.
