Just Transition Scan 2023: Sociaal rechtvaardig klimaatbeleid in Vlaanderen en België onder de loep

Aan de vooravond van verkiezingsjaar 2024 stelt het rapport dat er in 2023 belangrijke stappen gezet zijn op vlak van intenties en plannen, maar dat de daadwerkelijke uitvoering en structurele verankering van sociaal rechtvaardig klimaatbeleid nog te beperkt blijven.

Belangrijkste bevindingen in 2023:

• Vlaams Energie- en Klimaatplan (VEKP): De actualisering in mei 2023 bevat goede intenties over 'betaalbaarheid en draagvlak', maar laat het afweten op vlak van concrete sociale doelstellingen, me…

Aan de vooravond van verkiezingsjaar 2024 stelt het rapport dat er in 2023 belangrijke stappen gezet zijn op vlak van intenties en plannen, maar dat de daadwerkelijke uitvoering en structurele verankering van sociaal rechtvaardig klimaatbeleid nog te beperkt blijven.

Belangrijkste bevindingen in 2023:

• Vlaams Energie- en Klimaatplan (VEKP): De actualisering in mei 2023 bevat goede intenties over 'betaalbaarheid en draagvlak', maar laat het afweten op vlak van concrete sociale doelstellingen, meetbare indicatoren en structurele correcties voor kwetsbare groepen. Er ontbreken duidelijke engagementen rond energiearmoede, mobiliteit of kwaliteitsvol openbaar vervoer.

• Renovatiebeleid: Vlaanderen investeerde 2,1 miljard euro voor 2023-2024 in sociale woningbouw, maar uit de analyse blijkt dat 52% van renovatiepremies in 2023 terechtkwam bij de 30% rijkste gezinnen. De Mijn VerbouwPremie en Mijn VerbouwLening werden hervormd, maar bleven ontoegankelijk voor de meest kwetsbare huishoudens. Collectieve renovaties en begeleiding (zoals Mijn VerbouwBegeleiding) werden uitgerold maar bleven beperkt in impact door gebrekkige capaciteit.

• Federale maatregelen: Het federale energieprijzenbeleid werd aangepast in 2023 met onder andere hervormingen aan het sociaal tarief en tijdelijke crisismaatregelen. Toch bleef een fundamentele koppeling tussen fiscale hervorming, rechtvaardige transitie en ecologische doelstellingen uit. Het Sociaal Klimaatfonds werd voorbereid voor 2024, maar de interfederale coördinatie liet te wensen over.

• Arbeidsmarkt: Ondanks de toenemende druk door de klimaattransitie en renovatiegolf werd er in 2023 slechts beperkte vooruitgang geboekt in het aanpakken van arbeidsmarktkrapte. De bouwsector blijft kampen met een tekort aan geschoolde arbeidskrachten, verouderde arbeidsvoorwaarden en een gebrek aan opleidingen. De Vlaamse Green Skills Roadmap werd voorgesteld, maar structurele hervormingen blijven nodig.

• Financiering klimaattransitie: De analyse toont dat België in 2023 onvoldoende gebruik maakte van publieke hefbomen (zoals FPIM, PMV of Belfius) om investeringen in sociaal rechtvaardig klimaatbeleid te ondersteunen. Wel werden er stappen gezet richting vergroening van begrotingsinstrumenten, met een oproep tot green budgeting en uitfasering van fossiele subsidies.