Just Transition Scan 2024: Sociale rechtvaardigheid in het mobiliteits- en adaptatiebeleid in Vlaanderen

De publicatie stelt de vraag centraal: "Wie laten we achter?" en benadrukt hoe bestaande beleidsmaatregelen kwetsbare groepen vaak onvoldoende bereiken of zelfs benadelen. Het rapport combineert data-analyse met beleidsaanbevelingen en onderzoekt hoe beleid de mobiliteitsarmoede, ruimtelijke ongelijkheid en klimaatimpact versterkt of kan verhelpen.

Op vlak van mobiliteit wijst de studie op de dominantie van de auto in Vlaanderen en het gebrek aan toegankelijke alternatieven, vooral in landelijke…

De publicatie stelt de vraag centraal: "Wie laten we achter?" en benadrukt hoe bestaande beleidsmaatregelen kwetsbare groepen vaak onvoldoende bereiken of zelfs benadelen. Het rapport combineert data-analyse met beleidsaanbevelingen en onderzoekt hoe beleid de mobiliteitsarmoede, ruimtelijke ongelijkheid en klimaatimpact versterkt of kan verhelpen.

Op vlak van mobiliteit wijst de studie op de dominantie van de auto in Vlaanderen en het gebrek aan toegankelijke alternatieven, vooral in landelijke regio’s zoals de Westhoek. Dat heeft een sterke ecologische én sociale impact. De autoafhankelijke ruimtelijke ordening en infrastructuur maken het moeilijk voor kwetsbare groepen — zoals mensen met een laag inkomen, ouderen, mensen zonder rijbewijs — om toegang te krijgen tot werk, zorg en sociale participatie. Tegelijk worden overheidsmiddelen vooral geïnvesteerd in wegverkeer en salariswagens, wat leidt tot een omgekeerde herverdeling van publieke middelen.

Op vlak van wonen en ruimtelijke ordening kaart het rapport aan dat betaalbare woningen vaak net in gebieden liggen die slecht bereikbaar zijn met duurzame vervoersmodi. Dit vergroot vervoerskosten en mobiliteitsarmoede. Sociale woningen bevinden zich vaker op beter bereikbare locaties, wat het belang van een versterkt sociaal woonbeleid onderstreept.

Wat betreft klimaatadaptatie toont de analyse aan dat het Vlaams klimaatadaptatieplan sociale rechtvaardigheid te weinig integreert. Volgens de ‘Adaptation Justice Index’ scoort Vlaanderen slechts 33%, met bijzonder lage scores voor procedurele en distributieve rechtvaardigheid. Kwetsbare groepen worden onvoldoende betrokken in besluitvorming en de lasten en baten van adaptatiemaatregelen zijn ongelijk verdeeld. Het rapport roept op tot maatregelen zoals sociale correcties bij kilometerheffingen, investeringen in collectieve adaptatie in kwetsbare buurten en een fundamentele heroriëntatie van beleid op lange termijn.

De studie wijst op de nood aan een sterke ondersteuning van lokale besturen via kennisdeling en expertenpools. Initiatieven zoals Max Mobiel in Gent worden genoemd als goede praktijken voor collectieve mobiliteit in moeilijk bereikbare gebieden.