KVAB Standpunt, 2024, 88: Vertrouwen in de wetenschap(per)

De publicatie is een gezamenlijke uitgave van drie vooraanstaande academies in Vlaanderen: de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten (KVAB), de Koninklijke Academie voor Geneeskunde van België (KAGB) en de Jonge Academie (JA). Dit document biedt een diepgaande analyse van het maatschappelijke vertrouwen in wetenschap en wetenschappers in Vlaanderen. Het is het resultaat van de werkzaamheden van de reflectiegroep Responsible Research & Innovation en Wetenschapse…

De publicatie is een gezamenlijke uitgave van drie vooraanstaande academies in Vlaanderen: de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten (KVAB), de Koninklijke Academie voor Geneeskunde van België (KAGB) en de Jonge Academie (JA). Dit document biedt een diepgaande analyse van het maatschappelijke vertrouwen in wetenschap en wetenschappers in Vlaanderen. Het is het resultaat van de werkzaamheden van de reflectiegroep Responsible Research & Innovation en Wetenschapsethiek.

De aanleiding voor deze reflectie is een groeiend spanningsveld: hoewel het algemene vertrouwen in wetenschap volgens de Vlaamse Wetenschapsbarometer 2023 nog steeds sterk is, worden wetenschappers geconfronteerd met uitdagingen zoals desinformatie, sociale media, fraudegevallen, en de maatschappelijke nasleep van de COVID-19-pandemie. De publicatie biedt concrete inzichten en aanbevelingen voor beleidsmakers, universiteiten, onderzoekers, media en onderwijsinstellingen.

Enkele belangrijke aandachtspunten uit het rapport zijn:

• Het belang van duidelijke wetenschapscommunicatie, zeker in crisissituaties.

• De nood aan transparantie en integriteit in het wetenschappelijk proces.

• De rol van sociale media in het versterken én ondermijnen van vertrouwen.

• De noodzaak van structurele ondersteuning voor factchecking in media.

• De impact van de digitalisering, open science en interdisciplinariteit op het onderzoeksproces.

De COVID-19-pandemie wordt uitgebreid besproken als case study. Deze periode toonde de noodzaak aan van transparante communicatie, multidisciplinaire samenwerking, en nuance in wetenschappelijk advies aan het beleid. De auteurs pleiten er onder meer voor dat wetenschappers duidelijk hun rol als expert onderscheiden van die van opiniemaker of beleidsadviseur.

Het rapport sluit af met een reeks aanbevelingen gericht op het versterken van het vertrouwen in wetenschap. Deze richten zich onder meer op:

• het ondersteunen van wetenschappelijke genootschappen zoals KVAB, KAGB en JA;

• het erkennen van populariserende communicatie en open science in wetenschappelijke loopbanen;

• het opnemen van wetenschapsfilosofie en wetenschapsethiek in het onderwijs;

• het bevorderen van transparantie over belangenconflicten en het waarborgen van wetenschappelijke integriteit via commissies zoals de Vlaamse Commissie voor Wetenschappelijke Integriteit (VCWI).

Deze publicatie draagt bij tot het maatschappelijke debat over de rol van wetenschap in een democratische samenleving en roept op tot gezamenlijke inspanningen om het publieke vertrouwen duurzaam te verankeren.