Deze white paper van de VLIR Werkgroep Research Data Management en Open Science (RDM&OS) bundelt de gezamenlijke visie en aanbevelingen van de Vlaamse universiteiten over hoe Open Science duurzaam verankerd kan worden in Vlaanderen. Open Science – het openstellen van wetenschappelijke publicaties, data en software – wordt gepresenteerd als een essentiële motor voor innovatie, maatschappelijke impact en internationale samenwerking.
Sinds de oprichting van de Flemish Open Science Board (FOSB) in 2019, en dankzij investeringen van de Vlaamse overheid, heeft Open Science zich stevig ingebed in het onderzoeksbeleid van KU Leuven, UGent, VUB, UAntwerpen en UHasselt. Deze universiteiten bouwden professionele ondersteuning uit via netwerken van data stewards, technische experten en juridische adviseurs. Projecten zoals FAIRVault en ManGO dragen bij aan robuuste, interoperabele data-infrastructuren.
De white paper formuleert vijf strategische actiepunten:
-
Investeer in infrastructuur – Universiteiten vragen blijvende overheidssteun voor digitale opslag, data- en publicatierepositories, en aansluiting bij de European Open Science Cloud (EOSC).
-
Investeer in mensen – Data stewards en juridische experts zijn cruciaal om onderzoekers bij te staan in het toepassen van FAIR-principes. De Knowledge Hub biedt een platform voor opleiding, kennisdeling en samenwerking.
-
Schep een duidelijk wettelijk kader – Vlaamse universiteiten pleiten voor uitbreiding van het Belgische secundaire publicatierecht en coherente Europese regelgeving die rekening houdt met de specifieke noden van academisch onderzoek.
-
Creëer incentives – Open Science moet structureel worden erkend in evaluaties en financiering. De universiteiten ondersteunen de principes van CoARA (Coalition for Advancing Research Assessment) en roepen op tot bredere waardering van diverse onderzoeksoutput.
-
Zet in op een duurzaam Open Access landschap – De universiteiten steunen een ‘groene route’ via institutionele repositories en wijzen op het belang van bibliodiversiteit en diamond Open Access als betaalbaar alternatief voor commerciële modellen.
De paper benadrukt het spanningsveld tussen openheid, valorisatie en kennisveiligheid, en pleit voor beleid dat inzet op zowel wetenschappelijke integriteit als technologische soevereiniteit. In een tijdperk waarin AI steeds meer beroep doet op toegankelijke data, zijn de rol van universiteiten als betrouwbare data-aanbieders en het openstellen van output des te belangrijker.
