VIVES Beleidspaper, 2024, november: Solidaire gewesten? Getoetst aan de hand van vereveningsmechanismen

Federale staatsstructuren voorzien vereveningsmechanismen tussen of naar de decentrale overheden, omdat de decentralisatie van belastingbevoegdheden (inkomsten, tarieven, belastbare basissen) kan zorgen voor verschillen in fiscale capaciteit tussen de betrokken deelentiteiten. Verevening kan er dan voor zorgen dat burgers toegang hebben tot vergelijkbare publieke goederen en diensten aan vergelijkbare belastingtarieven.
Om aan de regionale verschillen in belastbare basissen en bevolkingsstructuur…

Federale staatsstructuren voorzien vereveningsmechanismen tussen of naar de decentrale overheden, omdat de decentralisatie van belastingbevoegdheden (inkomsten, tarieven, belastbare basissen) kan zorgen voor verschillen in fiscale capaciteit tussen de betrokken deelentiteiten. Verevening kan er dan voor zorgen dat burgers toegang hebben tot vergelijkbare publieke goederen en diensten aan vergelijkbare belastingtarieven.
Om aan de regionale verschillen in belastbare basissen en bevolkingsstructuur in België tegemoet te komen, voorziet de Bijzondere Financieringswet (BFW) sinds 1989 in een solidariteitsmechanisme. En vanaf 2015 werd met de zesde staatshervorming een nieuw verticaal solidariteitsmechanisme van kracht.
In deze nota vergelijken we de solidariteitsbijdragen die de gewesten ontvangen onder verschillende solidariteitsmechanismen: het huidige systeem zoals vastgelegd in de BFW maar waarbij we corrigeren voor de bijdragen vanwege de gewesten en gemeenschappen voor de sanering van de financiën van Entiteit I (federale overheid en sociale zekerheid), een eenvoudig vereveningssysteem en een meerlagig vereveningssysteem dat rekening houdt met de inkomensverdeling in de gewesten. Alsook vergelijken we voor die drie systemen het verschil in de belastingopbrengst per capita, voor en na de solidariteitsbijdrage.
De vergelijking toont dat in vergelijking met het huidig vereveningsmechanisme het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest zowel in het eenvoudig als meerlagig vereveningsmechanisme meer ontvangt terwijl het Waalse Gewest telkens moet inleveren t.o.v. het huidig solidariteitsmechanisme.
In het eenvoudig vereveningsmechanisme krijgt het Waalse Gewest 370 miljoen euro minder dan in het huidig solidariteitsmechanisme (waar gecorrigeerd is voor de inlevering in 2015 en 2016) om de verschillen in fiscale capaciteit te compenseren. Het Waalse Gewest verliest in dit systeem ongeveer 40% van zijn solidariteitsbijdrage en is niet langer de grootste ontvanger. Het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest ontvangt daarentegen 170 miljoen euro extra.