VIVES Beleidspaper, 2025, februari: De staat van 's lands financiën: mind the gap(s) inzake financiering en responsabilisering

De publieke financiën van de gezamenlijke overheid in ons land verkeren niet in een goede staat: we hebben een begrotingstekort boven de drie procent van het bbp (sinds 2021 en er is geen verbetering te verwachten bij constant beleid) en de schuldgraden zijn weer in stijgende lijn. Dat is alvast geen goede uitgangssituatie voor de komende stijgende uitgaven in de sociale zekerheid en andere budgettaire uitdagingen, zoals de vraag naar meer defensieve uitgaven of in de strijd tegen de klimaatopwa…

De publieke financiën van de gezamenlijke overheid in ons land verkeren niet in een goede staat: we hebben een begrotingstekort boven de drie procent van het bbp (sinds 2021 en er is geen verbetering te verwachten bij constant beleid) en de schuldgraden zijn weer in stijgende lijn. Dat is alvast geen goede uitgangssituatie voor de komende stijgende uitgaven in de sociale zekerheid en andere budgettaire uitdagingen, zoals de vraag naar meer defensieve uitgaven of in de strijd tegen de klimaatopwarming. De hoogte van de (para)fiscale druk is hoog in ons land, heel hoog zelfs voor sommigen als we weten dat de spreiding niet alleen tussen belastingen maar ook binnen belastingen hoog is. Denk aan de managementvennootschappen om personenbelasting te ontwijken of aan de grote verschillen binnen de erfbelasting. Aan inkomstenzijde moet er dus niet alleen aan verschuivingen tussen belastingen maar ook aan het verbreden van de belastbare basissen worden gedacht.

Maar ons land kampt nog met andere financieringsproblemen waarop we in deze paper dieper ingaan. We zoomen in op de lage dekkingsgraad van de sociale zekerheid en die van de gemeenschappen en gewesten (G&G) met als keerzijde een federale overheid die steeds meer verwordt tot een derde betaler. Dat creëert problemen van rekenschap en verantwoordelijkheid. Illustratief hiervoor zijn de oplopende schuldgraden, ook bij G&G en de lage werkzaamheidsgraden, vooral in het Waalse Gewest (WG) en het Brussels Hoofdstedelijke Gewest (BHG). Hogere werkzaamheidsgraden kunnen op hun beurt ook leiden tot bredere belastbare basissen maar op korte termijn kan daar weinig soelaas van komen omdat de problemen structureel van aard zijn en ze hun oorsprong vinden in te lage activiteitsgraden. Ook de manier waarop we nu de socialezekerheidsuitgaven en de G&G financieren, vergt structurele aanpassingen.